W: Świdnickie Studia Teologiczne, Rok XVIII (2021), s. 111-142
Streszczenie
Wciąż nierozwiązane „pytanie o człowieka” zmusza filozofów do nieustannych poszukiwań oraz inspiracji dla budowania kolejnych, coraz bardziej szczegółowych antropologii. Tuż jednak za pytaniem: Kim jest człowiek? – pojawiają się następne: Jak człowiek działa? Jak poznaje otaczający go świat? Jak odczuwa i przeżywa wyjątkowość? W poszukiwaniach odpowiedzi na te i inne „pytania o człowieka” warto wracać do ustaleń, jakie skrywają w sobie istniejące już antropologie – w tym do propozycji płynącej z wciąż żywej i inspirującej filozoficznej refleksji na temat człowieka, której
autorem jest kard. Karol Wojtyła – późniejszy papież Jan Paweł II (1920-2005).
Nie najłatwiejsza w odbiorze „antropologia adekwatna” (bo tak definiował swoją filozoficzną teorię człowieka kard. Wojtyła), mimo swego dość skomplikowanego języka, jest jednak niezwykle ciekawym, dynamicznym i nad wyraz cennym ujęciem ludzkiego bytu. To swoiste studium człowieka, którego osobowość ujawniają nie skomplikowane dociekania metafizyczne, ale jego działanie, jego czyn. Stąd właśnie fenomenologia ludzkiego czynu odkrywa prawdziwą naturę człowieka, jego powołanie, godność, a także ostateczne przeznaczenie.
Odkrycie to zmusiło Karola Wojtyłę do zbudowania swoistej hermeneutyki ludzkiej aktywności oraz ekspresji osoby, która zawieszona jest nieustannie pomiędzy dwoma dynamizmami: psycho-somatycznym („człowiek działa”) i reaktywno-wegetatywnym („coś dzieje się w człowieku”). Oba zawierają w sobie niezwykły i właściwy jedynie osobie ludzkiej ładunek emocjonalny.
Ujawnianie się tych dynamizmów, ujmowanych bądź to jako „czyny”, bądź jako „uczynnienia”, oraz ich etyczne i aksjologiczne implikacje odsyłają nas do Wojtyłowskiego studium ludzkiej emotywności. Jest to studium ciała, które ściśle wiążąc się z psycho-emocjonalnym egzystowaniem osoby, z jej wewnętrzną i zewnętrzną ekspresją, jednocześnie wyznacza przestrzeń owej emotywności. Przybliżeniu i uwyraźnieniu mechanizmów składających się na ów fenomen, jak też jego usytuowaniu w strukturze osoby poświęcamy niniejszy seminalny tekst. Wszak jak nie da się „wyjaśnić” człowieka bez zbudowania metfizyki jego czynu, tak nie sposób pojąć, czym jest „czyn” bez zrozumienia dynamizmu emotywnego, ujawniającego się w przeżyciu własnej cielesności. Dzięki takiej implikacji znika podstawa do przeciwstawiania w człowieku osoby i natury, a narzuca się konieczność ich integracji. Emotywność bowiem jest niczym innym jak przebogatym światem zjawisk psycho-emocjonalnych i psycho-somatycznych składających się na konstytucję osoby.
Słowa kluczowe:
Karol Wojtyła, „antropologia adekwatna”, emotywność, ciało, osoba, suppositum, czyn, uczynnienie, dynamizm emocjonalny człowieka.